Моўны скарб
Моўны скарб, як спадчыну, прымаю
Ад дзядоў і прадзедаў сваіх,
Ад свайго квітнеючага краю,
Ад крыніц і ад жытоў цяжкіх.
Моўны скарб, як спадчыну, прымаю.
Ён табе прыданае, дзяўчына,
Ён і хлеб, і зорачка ўначы,
I яго, як маці свайго сына,
Усё жыццё я буду берагчы.
Моўны скарб - ды гэта жа Айчына...
Ні ў ад, ні ў рай без роднай моў.
Оно вж в Одрыжін
Мне снілся сон. Я вот, другой!
На куртачке ш чаво-т ангельскэ?
І размаўляю я аб чом!
Аб Нінках с Тэклі ш.
Да! Нет пределав і краёф
РадзімКі сь бесаў.
Бо нашо відаты 5 моў.
З інш ваплаўШчэняў.
Мні ж адрадзіці хоць бык во:
ГалінКі зь вітьте.
А мой Бірозаўскі раён –
Куды він діныця!
Ах, айн-цвай-драй! Нямецкі ш воўк
Мяне радзімШыс.
Чаго ш ва ў сне я брыт ужо?
Вець не й вучыў плій.
Так. Ведаць бы хоць свой Істок:
Ну, тыя жыцьці.
Ды атвечают: э, ф шызоўнь
Павінен быць ты!
Даруй, браток. Алесь з балот.
Там гольшыны сцік ш,
Шо ты й поздужав бы з С-100
Йіх залупыты.
Ну, й зарэ добрынько в сфін фсё.
Одны пустыні.
І ек зайідь в свой Сухі Бор.
Там Анті-Нінкі сь!
І мэнэ Ніна збережот
На небесі ці.
Но… я шчэ зйіздыв бы до той,
Танюшк, в Адрыжын.
… Да ніті порваны ужо:
Родне мні пцічка ш!
І обнымы іх.
Хоть з маскалів ты.
Беларускай мове.
1
Ты - родная, з нараджэння,
Улілася з крывёю маці...
Дагэтуль к табе імкненне
І цяга, як к роднай хаце…
2
Гамоніць табою вёска,
Палі і лясы навокал...
І рэхавым адгалоскам
Іду к табе, крок за крокам.
3
І прагна глынаю словы,
Што так дарагія слыху
Маёй беларускай мовы,
Бо ёй пачынаю дыхаць.
4
Калі, нават, давядзецца
Гутарыць на іншай мове, -
Адзіная ты у сэрцы...
Прабачце мяне, панове!
Ад сівых гадоў, ад дзядоў...
Ад сівых гадоў,
ад дзядоў
Для мяне
ашчаджона спадчына:
Песні жніўнай
смутак удоў,
Мох зязюльчын,
гняздо курапатчына;
Сіні верас
і сіні дым,
Зоркі першай
драбнюткая мачына,
Яры хмель
над ярам крутым,
Галубіная мова матчына.
He згублю яе
ў тлуме дарог,
Дзе маторам
вясёла грукочацца,
Боязна мне
ступаць на мурог —
Прытуліцца шчакою хочацца.
Хай мяне
блаславяць у нябыт
Як свайго шалапутнага хрэсніка
I яго Яснавокасць
блакіт,
I яе Ласкавасць
бярэзінка.
Родная мова, цудоўная мова!
Родная мова, цудоўная мова!
Ты нашых думак уток і аснова!
Матчын дарунак ад самай калыскі, −
Ты самацветаў яскравая нізка.
Кожны з іх барвы дзівосныя мае,
Вечным агнём зіхаціць – не згарае.
Ты мне заўсёды была дапамогай,
Дзе б і якой не хадзіў я дарогай.
Чую ў табе перазвоны крыніцы,
Чую ў табе і раскат навальніцы,
Чую павевы зялёнага бору,
Водгулле працы ў родным прасторы.
Кожнай драбнічкай ты варта пашаны,
Кожнае слова вякамі стварана.
І на вякі яно жыць застанецца,
Вечнае так, як народнае сэрца.
Матчына мова
Жывое ў вяках беларускае слова –
Народа душа і народа хвала.
Цябе абзывалі “мужыцкаю мовай”,
А нам жа ты матчынай мовай была.
І самай прыгожай, і самаю мілай,
Той маці, што шыла нам світкі з радна,
Што ўлетку на рэчцы палотны бяліла,
А ўвосень авёс дажынала адна.
Той маці, што зімамі кросны снавала,
Што з самай калыскі, як толькі магла,
Сумленнасці, праўдзе, дабру навучала,
Старанна ад розных хвароб берагла.
Прыеду дадому... І што за праява...
Пачую гаворку, ці песню, ці верш –
Здаецца са мной размаўляеш ласкава,
І сцежкаю поруч са мною ідзеш.
У маках чырвоных гарыць прыгуменне...
О матчына мова! Маленства вясна!
Ніколі ніхто мне цябе не заменіць,
Бо ты, як і маці, на свеце адна.
Роднае слова
У 1697 годзе сейм Рэчы Паспалiтай
забаранiў складаць дзяржаўныя
дакументы на беларускй мове.
У 1867 годзе царскi ўрад спецыяльным
загадам забаранiў беларускую мову.
Цябе забаранялi, як скрыжалi,
I адбiралi, быццам бы сцягi,
А крэслiлi, - здавалася, збiвалi:
Як ад шпiцрутэнаў сiнелi пiсягi.
Цябе забаранялi, быццам свята,
Нiбы злачынцу зацiскалi рот.
А ты i з-за выкрэсленняў, нiбы з-за кратаў,
Глядзела на знямелы свой народ.
Бы ў цэлях, у архiвах думкi вязлi...
А ўчуўшы клiч кастрычнiцкай сурмы,
З-за кратаў словы, нiбы тыя вязнi,
Сцягi чырвоныя выносiлi з турмы -
Да нас. Пакуль нямых...
Родныя словы
Яны даспадобы мне, хай і старыя,
Не толькі ў гучанні хвалюючы змест.
Як многа гавораць мне назвы такія —
Мінск,
Пінск,
Брэст.
Калі паразважыш, няцяжка дазнацца,
Бо сведчаць на ўсю неабсяжную шыр,
Што продкі любілі спакойную працу —
Шклоў,
Клецк,
Мір.
А вораг находзіў, — бязлітасна білі,
Трываць не хацелі абразы і слёз,
I разам з Бярозаю катаў тапілі —
Пціч,
Друць,
Сож.
Дзяды і бацькі нашу мову стваралі,
Каб звонка звінела, была, як агонь.
У сёлаў імёны, як гукі цымбалаў, —
Блонь,
Струнь,
Звонь!
Мова
Празрысты звон,
грымотны грукат,
скалісты свіст,
магутны гул —
усе
разрозненыя гукі
цяклі,
каб зліцца
у агул.
Хісталі
ўздыбленыя далі,
глыбаста білі ў небасхіл.
I ў немату
не прападалі,
а западалі
і раслі.
I ціш і гром,
і звон і шорах
спляліся
ніткаю радства, —
калі з грудзей,
нямых і чорных,
аднойчы
мова прарасла.
Можа, ўсё гэта толькі ідэя...
Можа, ўсё гэта толькі ідэя
I наіўны, палынны міраж, —
Як сусветная Іудзея —
Гэты крык і помысел наш?
Вось яна — зямля пад нагамі.
I народ на зямлі спрадвек.
Толькі слова свайго пазбягаем,
Як здаровы — пагляду калек.
Просім сына:
па-беларуску
Напісаць (як прасіў Карусь
Каганец)... I пачуем малюска: —
А ці ёсць яна, Беларусь?..
Што было па шляхах і ростанях?
Прадавалі нас за паўцаны.
I круціліся душы бяростаю
На агнях інквізіцый маны...
Толькі дзверы чужых пачакальняў,
Толькі уніі ды палон...
I на шыі — жэтон адчаканены:
Час, як выціснуты лімон...
Хто — зямля ці ідэя — злучае
Раз'яднаны бязмоўем народ?
Ці гуртуюцца людзі адчаем:
Там крычыць ўсенародны рот?..
А пакуль сведчым, хто вінаваты,
Б'ёмся ў дыспуце шматгаловым, —
Кажуць, новае ўводзіцца свята
З назвай «Дзень адмаўлення ад мовы».
Мая ціхая песня дубраўная...
Мая ціхая песня дубраўная,
Не святочная,
Не былінная,
З росных травак-былінак сабраная,
Медунічная
I палынная.
Неспакойная песня дарожная,
Навальніцам, вятрам сугучная,
Непакорная,
Пераможная
I для славы зусім не зручная.
Як валошка ў сінім вяночку,
Кропля светлая ў ручаёчку,
Ты – праўдзівае
I пяшчотнае
Слова матчына ў кожным радочку.
Не здалася віхурам у полі,
Не зайшлася ў бядзе ад жалю,
Мая радасць
I горкая доля...
Як хачу, каб цябе паважалі!..
