МАТЧЫН ЗАПАВЕТ
Мой Божа, пан начы i дня,
Льнянога мора i душы маёй.
Пярун з нябёс у пошуках агня
I серп маладзiка над цiхаю ракой.
Мой Божа, твой iскрысты свет,
Духмяны верас з чырванню сунiц.
На роднай мове матчын запавет
I ў начы ўсполахi былых зарнiц.
Мой Божа, пан зямлi, iмху, лясоў,
Гарачы пот палiтай збажыны.
Ты - памяць нашых чыстых галасоў,
А мы твайго быцця - малыя сны.
Сяргей Брандт, 26.03.2013
Родная мова
Мая мілагучная, родная мова.
Сэрца і душу кранае яна.
Сення пра яе вяду размову.
Мову матуль нашых слаўлю спаўна.
Вельмі многа розных вершаў, песень.
Склаў працавіты наш народ.
Яе лагодную, святую
Праслаўляў Міхась Чарот.
Пра яе так шчыра і ўзнёсла
У сваіх вершах напісаў Купала.
Ён менавіта ёй карыстаўся,
Каб яна ніколі не прапала.
І на роднай нашай мове
Складваў вершы Колас.
Яна лягла ў іх аснову
Застаўся яго голас.
Спадчыну святую продкаў
Нам працягваць трэба.
Не шкадаваць ніякіх сродкаў.
Нам дапаможа неба.
Павінны мы абараняць
І ведаць сваю мову.
Сваім нашчадкам перадаць,
Яе ўзяць за аснову.
Мова
Ад вятроў старадаўнiх i рэк беларускiх,
Ад зiмнiх снягоў i сонца цяпла,
Ад буйных шляхоў i сцежачак вузкiх,
Палескiх балот i зорак святла.
Ад крынiц Нарачанскiх i кропляў вясновых,
Ад сунiцаў лясных i духмяных лугоў
Нарадзiлася родная нашая мова:
I слова «матуля», i слова «любоў»!
Як валошкi ў полi, як цюльпаны ў садзе,
Квiтнела на вуснах продкаў маiх…
У далонях бабулi, у вачах маёй мацi
Я чула ўсе запаветы ад iх!
Дык любi i шануй, беражы, ганарыся,
Бо няма больш на свеце прыгожай такой!
Разважай i спявай, гавары i малicя
На роднай и моцнай мове сваёй!
Пачынаецца эміграцыя
Пачынаецца эміграцыя
Не за акіянам,
Не за мяжою —
Адразу за парогам
Маёй роднае хаты.
Са сцежкі ў садок і школу,
Сустрэчы з сябрамі, знаёмымі,
Якія ўжо не разумеюць
Ні мовы маёй, ні мяне...
Пачынаецца эміграцыя
З мовы чужой
Нават на родных кладах.
Мова – быццам кветка тая
Мова – быццам кветка тая,
Што цвіце адным на радасць,
А ў кагосьці выклікае
Непрыхільнасць, злосць і зайздрасць.
Беларускай мовай можна,
Калі хочаш, авалодаць,
Як жанчынаю прыгожай,
Атрымаўшы асалоду.
І таму адны імкнуцца,
Бы з каханай, з ёй спаткацца,
А другія спадзяюцца
Зганьбаваць і насмяяцца.
Родная мова
Як ты дорага мне, мая родная мова!
Мілагучнае, звонкае, спеўнае слова!
Ты калісьці з калыскі мяне падымала
I вучыла ў бацькоў на руках гаварыць.
У жыцці маім слова найпершае «мама»
I цяпер для мяне сама міла гучыць.
Я па літарах родных вучыўся чытаць,
I буквар для мяне быў жыцця палавінай.
Быў шчаслівы я роднаю мовай сказаць
Першы раз: «Беларусь, мая сонца-краіна!»
I цяпер для мяне ты з усіх прыгажэй,
Хоць, я ведаю, моваў на свеце нямала,
I з усіх песняроў мне мілей і бліжэй
Роднай мовы пясняр — неўміручы Купала,
А задумае вораг з далёкага краю
Апляваць, адабраць, знішчыць мову маю —
He дазволю.
He дам.
He прадам.
He змяняю.
I да смерці за волю тваю пастаю!
САНЕТ
Я счуў, як жалілася мова,
Калі ў таемнай глыбіні
Яна ў пакутах і агні
Святое нараджала слова.
І быў яе не зорным шлях
Да нашых сэрцаў скамянелых,
Да рук, што сціснулі няўмела
Наш бел-чырвона-белы сцяг...
Калі настрой чарнее ўраз,
Мяне гаўдаюць без абраз
Слоў родных зорачкі жывыя.
Як быццам бы жадаюць мне,
Каб я скрозь наледзь на акне
Пачуў напевы веснавыя.
Колісь я па руску ўсё пісаў
Колісь я па руску ўсё пісаў,
Баючыся матчынага слова,
Бо казалі, кожны гэта знаў,
Што не трэба больш другая мова.
Што павінен быць адзіны ў свеце
Для ўсіх, я к гэтаму прывык,
Разумець усіх каб на планеце -
Пушкіна вялікага язык.
Што па беларуску стаў пісаць -
Не здарма, не так, не выпадкова.
Зараз трэба мову падтрымаць
Простым беларускім родным словам.
К сораму, яе амаль не чуць,
На паперы толькі наша мова.
Трэба верыць, ўсёткі ж дні прыдуць,
Загучыць зноў родная размова.
Мова - як вялікая рака
З ручаёў становіцца шырокай,
Ад майго маленькага радка
Стане больш паўнейшай і глыбокай.
Можа, ўсё гэта толькі ідэя...
Можа, ўсё гэта толькі ідэя
I наіўны, палынны міраж, —
Як сусветная Іудзея —
Гэты крык і помысел наш?
Вось яна — зямля пад нагамі.
I народ на зямлі спрадвек.
Толькі слова свайго пазбягаем,
Як здаровы — пагляду калек.
Просім сына:
па-беларуску
Напісаць (як прасіў Карусь
Каганец)... I пачуем малюска: —
А ці ёсць яна, Беларусь?..
Што было па шляхах і ростанях?
Прадавалі нас за паўцаны.
I круціліся душы бяростаю
На агнях інквізіцый маны...
Толькі дзверы чужых пачакальняў,
Толькі уніі ды палон...
I на шыі — жэтон адчаканены:
Час, як выціснуты лімон...
Хто — зямля ці ідэя — злучае
Раз'яднаны бязмоўем народ?
Ці гуртуюцца людзі адчаем:
Там крычыць ўсенародны рот?..
А пакуль сведчым, хто вінаваты,
Б'ёмся ў дыспуце шматгаловым, —
Кажуць, новае ўводзіцца свята
З назвай «Дзень адмаўлення ад мовы».
Я ведаю...
Я ведаю:
Нядобрых моў няма,
У кожнай мілагучнасць ёсць і сіла,
Якая песняроў ускаласіла
І мудра зберагла,
Каб не скасіла
Іх не хлусня,
Ні слава,
Ні турма.
Я слаўлю мову,
Што яднання дар
Дала і акадэміку, і цеслю.
І ў думках нават я не перакрэслю
Чужую споведзь і чужую песню,
Якія зразумець мне лёс не даў.
Як самая дакладная з навук,
Нам мова праз стагоддзі захавала
Пах палыну,
І тонкі звон метала,
Арліны клёкат,
Гулкі гул абвала –
Усё, што пераліта ў кожны гук.
І правіла прыдумалі не мы,
Што там,
Дзе не шануюць роднай мовы,
Мялеюць рэкі,
Нішчацца дубровы,
Каля магілак пасвяцца каровы,
Народ там мёртвы,
А той край – нямы.
Быць у пустэльні не жадаю я.
І не хачу я мець сяброў бязмоўных,
Бо на зямлі ў нас столькі моў чароўных,
Малення поўных
І здзіўлення поўных,
Усіх пявучых
І ўсіх − галоўных.
І толькі так −
Як роўная між роўных −
Жыць можа мова родная мая.
